Faculty of Mathematics and Computer Science

Piątek, 14 października 2016, godzina 12:00

Odsłonięcie ławki z figurami Stefana Banacha i Ottona Nikodyma w setną rocznicę najsłynniejszej matematycznej dyskusji na krakowskich Plantach.

W roku 1916 Hugo Steinhaus, uczony choć wtedy stosunkowo młody, lecz o sporym już dorobku matematycznym, podczas wieczornego spaceru krakowskimi Plantami usłyszał nagle słowa ,,całka Lebesgue'a”. Dziś całka Lebesgue'a jest jednym z podstawowych pojęć matematyki wyższej, wtedy jednak było to odkrycie ostatnich lat, znane wyłącznie specjalistom. Zaintrygowany Steinhaus podszedł do dwóch młodych krakowian dyskutujących o matematyce. Jednym z nich był Stefan Banach, matematyk-samouk, drugim Otton Nikodym, absolwent studiów matematycznych we Lwowie, nauczyciel matematyki w IV gimnazjum w Krakowie. Okazało się, że młodzi ludzie mają sporą wiedzę matematyczną oraz wieczorami dyskutują o matematyce, spacerując po Krakowie, zwykle z trzecim kompanem, Witoldem Wilkoszem – szkolnym kolegą Banacha, studentem UJ. Steinhaus włączył się do rozmowy. Opowiedział im o problemie, nad którym od dłuższego czasu pracował. Wielkie było jego zdziwienie, gdy kilka dni później Banach przyniósł mu gotowe rozwiązanie.

Banach w 1920 roku wyjechał do Lwowa; stał się później jednym z najsłynniejszych matematyków XX stulecia, najważniejszą postacią lwowskiej szkoły matematycznej; był współtwórcą analizy funkcjonalnej. Steinhaus mawiał, że jego największym odkryciem było odkrycie Stefana Banacha. Nikodym pracował w Warszawie i Krakowie, po II wojnie światowej wyjechał do USA. Wiele ważnych wyników matematycznych jest dziś związanych z jego nazwiskiem. Trzeci z kompanów, Wilkosz, pozostał w Krakowie, uzyskał nominację na profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego; ma wielkie zasługi tak dla rozwoju matematyki, jak i jej upowszechniania i kształcenia młodzieży. Steinhaus wyjechał do Lwowa, po wojnie pracował we Wrocławiu – oprócz odkrycia Banacha ma na swoim koncie liczne doniosłe rezultaty matematyczne, napisał też wspaniałe książki popularyzujące matematykę.

W setną rocznicę najsłynniejszej matematycznej dyskusji na krakowskich Plantach, w okolicy miejsca, gdzie prawdopodobnie owo wiekopomne spotkanie miało miejsce, stanie upamiętniająca to wydarzenie ławka z figurami Stefana Banacha i Ottona Nikodyma. A potem każdy będzie mógł odegrać rolę Steinhausa czy Wilkosza i dosiąść się do słynnych matematyków... Może odwiedzenie ławki przed maturą z matematyki przyniesie szczęście?

Ławkę ufundowała firma ASTOR (https://www.astor.com.pl ), a figury Banacha i Nikodyma wykonał wybitny krakowski rzeźbiarz, profesor Stefan Dousa. Nad całością działań czuwał Komitet, powołany przez Dziekana Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Skład Komitetu do spraw Ławki Banacha i Nikodyma powołanego przez Dziekana Wydziału Matematyki i Informatyki UJ, prof. dra hab. Armena Edigariana

Przewodniczący:

dr Krzysztof Ciesielski (UJ, Wydział Matematyki i Informatyki)

Członkowie:

dr hab. Artur Birczyński (Instytut Fizyki Jądrowej PAN)

dr Danuta Ciesielska (Instytut Historii Nauki PAN)

dr Małgorzata Jantos (UJ, Zakład Filozofii i Bioetyki CM)

prof. dr hab. Jerzy Ombach (UJ, Wydział Matematyki i Informatyki)

prof. dr hab. Piotr Tworzewski (UJ, Wydział Matematyki i Informatyki)

prof. dr hab. Karol Życzkowski (UJ, Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej)

Audycja Radia Kraków z cyklu "W kręgu nauki" poświęcona ławce Banacha i Nikodyma

http://www.radiokrakow.pl/audycje/w-kregu-nauki/audycja-z-dn9102016-r/

Danuta Ciesielska, Krzysztof Ciesielski
Ławka Banacha na Plantach
PAUza Akademicka nr 243 (27.02.2014)
http://pauza.krakow.pl/239_2&3_2014.pdf

Danuta Ciesielska, Krzysztof Ciesielski
Banach in Kraków: A Case Reopened
The Mathematical Intelligencer 35(2013), Nr 3
http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00283-013-9394-4

Roman Kałuża
Stefan Banach
Wydawnictwo GZ, 1992
http://kielich.amu.edu.pl/Stefan_Banach/kaluza.html

Roman Duda:
Facts and Myths about Stefan Banach
Newsletter of the European Mathematical Society 71 (2009)
http://www.ems-ph.org/journals/newsletter/pdf/2009-03-71.pdf

Lech Maligranda,
Otton Marcin Nikodym
http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nikodym.html